Bipolar bozukluk, mani veya hipomani epizodları olarak bilinen anormal yüksek seviyelerden, depresif epizotlar olarak bilinen duygusal çöküşlere kadar giden, aşırı ruh hali dalgalanmalarıdır.
Bu duygudurum dalgalanmalarının dışında; kişinin işlevsellik, sağlıklı ilişkileri sürdürme, ve sağlıklı muhakemelerde bulunma yetenekleri de bozulur. Dalgalı duygudurum epizotlarının dışında ara dönemlerde normal ruh halleri yaşanır.
Bu bozukluğun teşhisi, ruh sağlığı uzmanları tarafından konulur. Bipolar bozukluğun tipik tedavisi, psikoterapi, farmakoterapi (ilaç) ve elektrokonvülsif terapi (ECT) gibi prosedürlerin bir kombinasyonunu içerir.
Yaygınlık
Bu tür bozukluğun kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik faktörler bilinen en büyük risk faktörüdür. Bununla birlikte bu, bipolar bozukluğa sahip birinci derece bir akrabası olan herkesin hastalık geliştireceği anlamına da gelmemektedir. Güncel verilere göre dünya çapında görülme sıklığı toplumun %2,5’u kadardır
Semptomlar:
*Yüksek enerji düzeyi
*Uyku ihtiyacının azalması
*Normalden daha fazla konuşmak
*Yüksek sesle veya hızlı konuşmak
*Bir çok etkinliği aynı anda yapmak
*Bir günde yapılabilecek miktardan daha fazla etkinlik planlamak
*Abartılı benlik saygısı veya büyüklenmecilik(kendini abartılı biçimde güçlü, önemli veya yetenekli hissetmek gibi)
*Hızla değişen konu fikir veya karar değiştirme
*Riskli davranışlarda artış(Örneğin aşırı yemek, aşırı içki tüketimi, çok alışveriş yapmak veya çok para harcamak gibi)
Çocuklar da ve gençler de Bipolar bozukluk semptomları farklı şekilde ortaya çıkar.
Depresif bir dönem sırasında çocuk ve gençler, mide ağrıları, başağrıları, sebepsiz üzüntü yaşayabilirler. Uyku saatler artar, iştah değişiklikleri olur. Azalan enerji ile aktivitelere duyulan ilgi azalır.
Çocuk ve ergenlerin mani yaşadıkları dönemde ise uyumakta güçlük, uzun süre yoğun mutluluk veya aptallık hali gözükür.
Psikoz da, bipolar bozukluğu olan kişilerin yarısından fazlasında, hastalık süresince en az 1 dönem ortaya çıkan bir diğer özelliktir. Psikoz, halüsinasyon veya sanrıların ortaya çıkma durumudur. Bu bipolar bozukluğun potansiyel semptomlarından biridir. Benzer şekilde katatoni de bipolar bozukluğun potansiyel semptomudur. Katatoni ise donakalımdır. Yani hareket edememe türünden psikomotor belirtilerle karakterize klinik bir tablodur. Hem davranışı hem de motor tepkileri etkiler. Şizofreninin bir parçası olarak bilinse de majör depresyon ve bipolar bozuklukta da görünebilmektedir.
Bipolar Bozukluk Dönemleri
Bipolar bozukluk, epizodik doğasıyla tanınır. Arada semptomların olmadığı aralıklı mani veya hipomani ve depresyon dönemleri yaşanır. Bu farklı dönemlere duygudurum dönemleri denir.
Belirli bir bölüm düzeni yoktur. Her bölümün süresi ve ciddiyeti de kişiden kişiye değişir. Bu tip kişilerin yaşadığı farklı duygudurum dönemleri şunları içerir:
*Manik dönemler,
Anormal ve kalıcı olarak yükselmiş ve huzursuzluk içeren ruh hali dönemleridir. Manik dönemler şiddetli olduklarında belirgin sosyal veya mesleki bozulmaya neden olur. İlk manik dönem, erken çocukluktan, geç yetişkinliğe kadar herhangi bir zamanda meydana gelebilir. Bununla birlikte ortalama görülme yaşı 18 dir.
*Hipomanik dönemler,
“Hipo”,”alt/daha düşük” anlamına gelir. Ve hipomani, maniden daha az manik bir ruh halini belirtir. Mani’nin aksine, bu ataklar hastaneye kaldırmaya veya sosyal ve mesleki işlevselliği bozmaya yetecek kadar şiddetli değildir.
Hipmanik dönemler en az dört ardışık gün sürer ve neredeyse günün bütününü kapsar. Mani de ise dönem, en az 1 hafta veya daha uzun süre anormal ve kalıcı olarak devam eder.
*Depresif dönemler,
iki hafta boyunca devam eden duygusal ve enerjinin düşük olduğu dönemlerdir. Tipik semptomlar arasında yoğun ve şiddetli umutsuzluk, üzüntü ve değersizlik veya suçluluk duyguları vardır. Ayrıca iştah değişiklikleri, uyku bozuklukları, heyecanlı davranışlar görülür. Kişide ölüm veya intihar düşünceleri gelişebilir. Dikkat, odaklanma güçlüğü ve karar vermede zorlanma gibi mental güçlükler yaşanır.
*Karışık dönemler, mani ve depresyonun aynı anda meydana geldiği dönemlerdir.
Bipolar bozukluk, bir tür duygudurum bozukluğudur. Duygudurum bozukluğu olan kişiler, aşırı mutluluk, aşırı üzüntü veya her ikisini birden yaşayabilirler. Duygudurum bozuklukları davranışta da değişikliklere neden olur. Ayrıca kişinin iş veya okul gibi rutin faaliyetlerle başa çıkma yeteneğini etkileyebilir.
Depresyon, yaygın bir duygudurum bozukluğu türüdür. Ayrıca epizodların sıklığı ve süresine göre bipolar I bozukluk, bipolar II bozukluk ve siklotimi olmak üzere türleri vardır.
Bipolar I Bozukluk
Bipolar I bozukluğun karakteristik özelliği, en az yedi gün süren bir manik atak geçirilmesi veya hastaneye yatış gerektirecek kadar şiddetli olmasıdır. Bipolar bir bozukluk da depresif epizodlarda ortaya çıkabilir ancak, teşhis için gerekli değildir. Manik ve depresif dönemler arasında genellikle normal bir ruh hali dönemi yer alır.
Bipolar II Bozukluk
Bipolar II bozukluğunun tipik özelliği tam bir manik dönem asla meydana gelmemesidir. Maniden daha az ciddi olan hipomani görülür. Depresif dönemler hipomanik ataklarla ileri geri kayar. Bu süreçte kişinin günlük yaşamı ve işlevselliği etkilenir.
Kişinin, hipomani ve hafif depresyon yaşadığı kronik, dengesiz bir ruh hali durumunu ifade eder. Semptomların şiddeti Bipolar I bozukluktan daha az olmakla birlikte, majör depresyon ve hipomaninin döngüsel nöbetlerini içerir.
Borderline kişilik bozukluğu da dahil olmak üzere başka ruh sağlığı bozuklukları ile de örtüşen semptomlar nedeniyle genellikle eksik ya da yanlış teşhis edilebilmektedir.
TEDAVİLER
İlaç tedavisi
İlaç tedavileri, bipolar bozukluğu tedavi etmenin anahtarı olarak kabul edilir. Bipolar bozukluk için tipik ilaçlar arasında antidepresanlar, duygudurum dengeleyiciler (antikonvülsanlar, lityum ve Vraylar gibi atipik antipsikotikler), dopamin agonistleri ve NMDA-reseptör agonistleri kullanılır. Seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) antidepresanlar, depresyon tedavisinde kullanılır, ancak semptomların hızlı döngüsüne neden olma olasılığı nedeniyle trisiklik antidepresanlardan kaçınılmalıdır. Duygudurum dengeleyiciler maniyi yönetmek için kullanılır ve intihar riskini azaltabilir . Anksiyete semptomları ve uyku bozuklukları için hedefe yönelik ilaçlar da reçete edilebilir.
Psikoterapi
Bipolar bozukluğu olan bireyin rahatsız edici düşünce, duygu ve davranışlarını fark ettirmek ve değiştirmek için psikoterapiye başvurulur. Kişinin bozuklukla baş etme becerileri kazanımında pek çok terapötik teknik kullanılır. Yaygın terapi türleri arasında başta Bilişsel Davranışçı Terapi olmak üzere farklı tedavi seçenekleri vardır.
Pisiko terapik ilaçlar yeterli tedaviyi sağlamazsa, tedaviye dirençli hastalar veya hızlı yanıtın gerekli olduğu durumlarda EKT(Elektro Konvülsif Terapi) uygulanır. Bu nörolojik bir prosedürdür.
Bellek ve biliş üzerinde olası yan etkileri nedeniyle EKT’nin uygun olmadığı durumlarda TMS(Trans Kraniyal) manyetik stimülasyon uygulanır. Bu yöntem depresyonla ilişkili sinir hücrelerini uyarmak için manyetik enerjinin gücünü kullanan, daha yeni invazif(cerrahi olmayan) olmayan bir tedavidir.
Yazar hakkında
