DÜRTÜSELLİK NEDİR
Dürtüsellik, genel olarak duruma uygun olmayan, öngörü içermeyen ve gereksiz yere riskli eylemlerle karakterize davranış örüntüsüdür.
Ani kararlar vermekten kavga etmeye kadar varabilecek bu davranışlar, kişinin kendisine ve çevresindekilere zarar verebilecek istenmeyen sonuçlara yol açar. Bazı kişiler dürtüsel davranışları yönetmekte zorlanır ve kontrol edilmediklerinde sosyal, yasal ve mali zararlara da uğrayabilirler.
Neyse ki dürtüselliği kontrol altına almaya yardımcı olabilecek pek çok tedavi ve terapi yaklaşımı vardır.
Öncelikle bilinmelidir ki, kişinin davranışının farkında olduğu ancak bu anormal davranışını durdurmakta zorlandığı durumlarla, dürtüsellik birbirine karıştırılmamalıdır. Çünkü Dürtüsel kişi davranışının anormal olduğunu fark etmeden hareketlerine devam eder.
Dürtüsel olan kişiler de şu gibi özellikler görülür:
*Eylemi düşünceye tercih etme
*Duygusal patlamalar
*Aşırı duygu paylaşımı
*Aşırı yeme veya içme
*Her an çatışmaya ve tartışmaya hazır olma
*Fazla harcama
*Anlamsız veya riskli cinsel ilişki,
*Kendi kendine zarar verme
*Başkalarına zarar verme tehdidi
*Fiziksel şiddet
*Ani kararlar verme
*Bir işi aniden bırakma
*Hemen sonuca varma
*Sıklıkla “yeniden başlama”
*Çok sayıda kişi, ilişki veya gruba dahil olma ve çıkma vb.
Dürtüselliğin Diğer Psikiyatrik Bozukluklarla İlişkisi
Dürtüsellik beynin dopamin reseptörleri ile ilgili olabilmektedir. Bu reseptörler özellikle mantıksal kararların alındığı beynin ön lobunda bozulursa kişi harekete geçmeden önce “her şeyi derinlemesine düşünme” kapasitesine sahip olmayabilir. Dopamin sinyallerini etkili bir şekilde alma ve iletme araçları olmadan, kişi kendi kendini kontrol etme veya duygusal iyilik hissini sürdürme konusunda daha az yetenekli olur. Dürtüselliğin gelişimi çevresel, genetik ve fizyolojik faktörlerin bir birleşimidir.
Dürtüsellik şu psikiyatrik bozukluklarda görülür:
*Borderline kişilik bozukluğu
*Bipolarite
*Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
*Madde kullanım bozuklukları
Ayrıca şu hastalıklarla da ilişkilidir
*Alzheimer
*Huntington hastalığı gibi nörodejaneratif hastalıklar.
Dürtüsellikle Baş Etme
İlaç tedavisi
İlaçlar psikoterapi ile birlikte kullanıldığında en etkilidirler.
*Atipik antipsikotikler
*Duygudurum düzenleyicileri
*SSRI’lar la birlikte antipsikotik ilaç kombinasyonları
Psikoterapi
Terapiler de dürtüsel davranışları azaltan ve harekete geçmeden önce düşünme ve yansıtma yeteneğini arttıran beceriler geliştirmeye odaklanılır.
Farkındalık (mindfulness), kişiyi an da kalmaya ve eylemlerinin farkında olmasına yardımcı olacak yaklaşımlardan bir diğeridir.
Bir terapi almaya ve ilaç kullanımına ek olarak dürtüsellik ile başa çıkmak için şu yaklaşımlar da izlenilebilir:
*Derin nefes almak, stres yönetiminin bir yoludur. Ve ruh halini düzenlemede, dürtüsel davranışları azaltmaya yardımcı olur. Nefes alıp vermeye odaklanmak, dürtüsel davranışa dönük dikkatin dağılmasına da yardımcı olabilir. Dürtüsel davranışları, yürüyüşe çıkmak, günlük tutmak, hobi edinmek gibi sağlıklı davranışlarla değiştirmek olumlu etkiler yaratacaktır.
*Güven veren, rehberlik eden bir arkadaşla konuşmak ya da bir destek grubuna dahil olmak da başa çıkmanın sağlıklı yollarındandır.
*Dürtüsel davranışı kontrol etmede dur, düşün, davran prensibi son derece etkili bir stratejidir. Davranıştan önce, düşünce ve duygularınızı tanımlamak ve davranışın doğuracağı sonuçları değerlendirmek yine etkili bir kontrol etme yöntemidir.
Dürtüsellik, kişi de kısa vadeli ve anlık olumlu etkiler yaratabilirken uzun vade de büyük sorunlara neden olacaktır. Kısa süreli hazlar, uzun süreli azaplara dönüşür. Bunu akılda tutmak önemli olacaktır.
Yazar hakkında
