Antisosyal kişilik bozukluğu olan kişiler, doğru ya da yanlışa çok az saygı gösterir ya da hiç saygı göstermezler.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu (ASKB)
Antisosyal Kişilik Bozukluğu (ASKB), empati eksikliği ve diğer insanlara karşı saygı ile karakterize bir durumdur. Bu tip kişilik bozukluğu olan kişiler, doğru ya da yanlışa çok az saygı gösterir ya da hiç saygı göstermezler. Düşmanlaşırlar ve genellikle duyarsız veya duygusuz bir şekilde hareket ederler. Bu bozukluğa sahip kişiler yalan söyleyebilir, saldırgan veya şiddet içeren davranışlarda bulunabilir ve suç faaliyetlerine katılabilir.
Semptomlar
Antisosyal kişilik bozukluğu olan kişiler:
- Çocukluk döneminde semptomlar göstermeye başlayabilir; bu tür davranışlar ise örneğin ateş yakma, hayvanlara zulüm ve otoriteye karşı güçlük içerebilir
- Sosyal normlara uymama ve başkalarının haklarına saygı göstermeme nedeniyle ortaya çıkan yasal sorunları vardır.
- Dürtüsel olarak hareket eder ve eylemlerinin sonuçlarını dikkate almaz.
- Genellikle fiziksel saldırılara yol açan saldırganlık ve sinirlilik sergilerler
- Başkalarına empati kurmakta zorluk çekerler yada hiç empati kurmazlar
- Zarar verici davranışlardan pişmanlık duymazlar
- Başkalarıyla genellikle kötü ya da istismar edici ilişkileri vardır ve çocuklarını istismar ya da ihmal etme olasılığı daha yüksektir
- Kişisel kazanç için sık sık yalan söylerler ve başkalarını aldatırlar
Yetişkinler olarak, bu hastalık hem onunla yaşayan kişi hem de onlarla temas kuranlar için yıkıcı olabilir. Anti sosyal kişilik bozukluğu olan kişilerin risk alma davranışlarına, tehlikeli faaliyetlere ve suç eylemlerine girme olasılığı daha yüksektir. Bozukluğu olan kişiler genellikle vicdanları yoktur ve zararlı eylemlerinden dolayı pişmanlık duymazlar.
Teşhis
Antisosyal kişilik bozukluğunun semptomları genellikle çocukluk döneminde başlar, ancak durum genellikle yaşamın ilerleyen dönemlerine kadar teşhis edilmez. Çocukken, bu bozukluğu geliştirenlerin şiddetli öfke patlamaları yaşaması, hayvanlara zulmetmesi ve akranları tarafından zorba olarak tanımlanması yaygındır.
Durum çocuklukta başlayabilirken, 18 yaşından önce resmi olarak teşhis edilemez. Bu semptomları gösteren çocuklara davranış bozukluğu teşhisi konur. ASKB teşhisi konulabilmesi için, bir kişinin 15 yaşından önce başkalarının haklarını göz ardı etmesi ve ihlal etmesi gerekir. Bu ihmal, yedi semptomdan en az birini göstererek olur:
- Kendinin ve başkalarının güvenliğini önemsememek
- Yasalara uyulmaması
- Dürtüsel davranış
- Sinirlilik ve saldırganlık
- Eylemler için pişmanlık duymama
- Başkalarını kar veya eğlence için yalan söylemek veya manipüle etmek
- Sorumsuzluk davranış biçimlerine geri dönme
Bu belirtilerden en az birini sergilemenin yanı sıra, kişinin en az 18 yaşında olması ve şizofreniye bipolar bozukluk gibi başka bir durum sonucunda antisosyal davranış sergilememesi gerekmektedir.
Nedenleri
Antisosyal kişilik bozukluğunun kesin nedenleri bilinmemektedir. Kişilik, doğa ve yetiştirme dahil çeşitli durumlar tarafından şekillendirilir.
Genetik
ASKB’na sahip bireylerin akrabalarında da bu bozukluğun olduğu ve genetik faktörlerin bozukluk gelişiminde güçlü bir rol oynadığı görülmektedir. Bununla birlikte kişinin aile ve çevresi de bozukluk gelişiminde önemli roller oynamaktadır.
Araştırmalar, ASPD’nin, kalıtımla güçlü bir şekilde bağlantılı olduğunu ve çevresel etkilerin muhtemelen hastalığın gelişimini şiddetlendirdiğini göstermektedir.
Yetiştirme
Yetiştirilmenin de önemli bir etkisi olabilir. Çocuklukta istismar, ihmal ve travma da ASKB’nun başlangıcıyla ilişkilendirilmiştir. Bir çocuğun ebeveynleri istismarcı ve işlevsiz ise, çocuklar bu tür davranış kalıplarını öğrenebilir ve daha sonra bunları kendi çocuklarıyla gösterebilir.
Düzensiz ve ihmal edilen evlerde büyüyen çocuklar, başkalarına karşı güçlü bir disiplin, özdenetim ve empati duygusu geliştirme fırsatlarından da yoksundur.
Beyin Farklılıkları
Hamilelik sırasında sigara içmek ve anormal beyin fonksiyonu dahil olmak üzere, bozukluk riskini artıran bir dizi faktör bulunmuştur. Araştırmalar, beynin planlama ve yargılamada rol oynayan bölgesi olan frontal lobda farklılıklar olduğunu göstermektedir.
Bozukluğu olan kişiler ayrıca daha fazla uyarılmaya ihtiyaç duyma eğilimindedir ve uyarılmalarını optimal bir düzeye çıkarmak için tehlikeli ve hatta yasadışı faaliyetler arayabilir.
Tedaviler
Antisosyal kişilik bozukluğunun birçok nedenden dolayı tedavisi zordur. Bozukluğu olan kişiler nadiren kendi başlarına tedavi ararlar. Tedavi bulanlar genelde hukuk sisteminin zoruyla tedaviye yönlendirilenlerdir.
ASKB’li kişiler genellikle cezai yaptırımlarla karşılaşsa da araştırmalar, hapsetme ve diğer cezai tedbirlerin büyük ölçüde etkisiz olduğunu, çünkü bu duruma sahip kişilerin genellikle cezaya tepkisiz olduğunu öne sürmektedirler.
Psikoterapi
Bilişsel davranışçı terapi (BDT), bireylerin davranışları hakkında içgörü kazanmalarına ve uyumsuz düşünce kalıplarını değiştirmelerine yardımcı olabilir. Etkili sonuçlar genellikle yalnızca uzun süreli tedaviden sonra ortaya çıkar. Kendisinin ve diğerlerinin zihinsel durumunu tanıma ve anlama yeteneğini hedefleyen zihinselleştirme temelli terapinin yanı sıra grup ve aile terapisi de ASKB için incelenmiştir ve umut vaat etmektedir.
İlaç tedavisi
İlaçlar, ASKBl’li bir kişinin yaşayabileceği bazı semptomları tedavi etmek için kullanılabilir. Reçete edilebilecek bazı ilaçlar şunlardır:
- Anti-anksiyete ilaçları
- Antidepresanlar
- Antipsikotikler
- Duygudurum dengeleyiciler
Başa Çıkma
Antisosyal kişilik bozukluğunun çoğu zaman bir kişinin işlev görme yeteneği üzerinde önemli bir etkisi vardır ve bu da hayatın birçok yönüyle baş etmeyi zorlaştırabilir.
DSM-5’e göre, bu durum zararlı veya cezai eylemler nedeniyle hapsedilme, yaralanma veya ölümle sonuçlanabilir.
Bir bireyin ilişkileri çalışma ve sürdürme yeteneğini etkiler.
ASKB’li çoğu kişi kendi başlarına yardım istemez ve müdahale muhtemelen yalnızca yasal sorunlar nedeniyle olur.
ASKB olan bir sevdiğiniz varsa, bir akıl sağlığı uzmanıyla konuşmayı yararlı bulabilirsiniz. Uzmanlar kendinizi zarardan korumak için sınırlar belirlemenize yardımcı olacak başa çıkma becerilerini öğrenmenize yardımcı olabilirler. Grup terapisi ve destek grupları da yardımcı destek ve bilgi kaynakları olabilir.